تاریخچه زعفران

زعفران یکی از قدیمی‌ترین ادویه‌ها در جهان است و تاریخچه آن متعلق به هزاران سال پیش است. این گیاه از خانواده یونجه سانان است که به نام علمی “Crocus sativus”  شناخته می‌شود. گیاه زعفران دارای گلبرگ های بنفش روشن و کلاله ای به رنگ قرمز تیره است که به دلیل خواص دارویی، طعم، عطر بینظیر و همچنین رنگ زیبایی که به غذا میدهد بسیار ارزشمند است.

ریشه واژه زعفران از زبان عربی گرفته شده است. گفته میشود در زبان عربی “زَعْفَرَان” از دو کلمه “زَعْف” و “عَفْرَان” تشکیل شده است. “زَعْف” به معنای صافی و ناب است و “عَفْرَان” به معنای رنگین کردن چیزی است. با توجه به این تعبیر ها واژه زعفران به دلیل رنگ سرخ و خواص بسیار آن بکار رفته است.

منطقه خاورمیانه خاستگاه اصلی این گیاه ارزشمند است. پیشینه کاشت زعفران به دوران باستان باز می گردد. طبق یافته های باستان شناسان و پژوهشگران و همچنین اشاره هایی که در ادبیات پارسی به این گیاه شده است، نشان میدهد که ایرانیان از دیرباز با این گیاه آشنا بوده اند. زعفران از گذشته تا به امروز در ایران کشت می شود و ایرانیان آن را به عنوان یکی از مهمترین محصولات کشاورزی خود به حساب می آورند.

گفتنی است که ایران با تولید بیش از 90 درصد زعفران مصرفی جهان در صدر قرار دارد. در ایران استان خراسان رضوی، به خصوص شهرستان تربت حیدری، به عنوان قطب تولید زعفران در ایران شناخته می شود.

زعفران یکی از قدیمی ترین ادویه های جهان است و با توجه به خواص فوق العاده آن و اثرات ضد اضطرابی و ضد سرطانی که دارد و همچنین طعم و رنگ طبیعی آن در بسیاری از غذا ها، شربت ها و داروها مورد استفاده قرار می گیرد. به همین دلیل با نام هایی همچون “طلای سرخ” و “پادشاه گیاهان” شناخته می شود.

منشا زعفران

تاریخچه زعفران به هزاران سال پیش باز می گردد. گیاه زعفران احتمالا متعلق به خاورمیانه بوده است و از این منطقه به سایر نقاط جهان منتقل شده است. بر اساس یافته های باستان شناسان، مصرف آن در دوران باستان در مناطق مختلف جهان از جمله ایران، یونان، روم، هند و چین رایج بوده است. زعفران به عنوان درمانی برای بیماری ها و بهبود روحیه مورد استفاده قرار می گرفته و از طریق تجارت به سایر مناطق جهان  معرفی شده است. زعفران در باستان و در ادوار اولیه در ایران مورد توجه بوده است و استفاده از آن در باستانیان و پارسیان قبل ازمیلاد مشاهده می شود.

تاریخچه زعفران در ایران

تاریخچه زعفران در ایران به دوران باستانی بازمی‌گردد. آثار باستانی نشان می‌دهد که زعفران در مناطق ایران همچون خراسان و کرمانشاه از هزاره سوم قبل از میلاد به عنوان یکی از محصولات مهم مورد کشت و استفاده قرار می‌گرفته است.

در زمان هخامنشیان، زعفران به عنوان یک محصول مهم در تجارت و تبادلات اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گرفت. همچنین زعفران به عنوان نمادی از ثروت و شادابی در مراسمات و جشن‌های هخامنشیان اهمیت ویژه ای داشته است.

در دوران ساسانیان، کاشت زعفران در ایران توسعه یافت. زعفران در این دوران به عنوان یکی از محصولات مهم کشاورزی در ایران محسوب می‌شد و در مناطقی مانند سفرنگان، بجنورد، خواف، تربت حیدریه و قاینات کشت می‌شد.

در دوره قاجاریه نیز، زعفران یکی از محصولات مهم صادراتی ایران بود و به کشورهای اروپایی نظیر فرانسه، اسپانیا، ایتالیا و آلمان صادر می‌شد. کاشت زعفران در بخش‌های مختلف کشور، به ویژه در استان خراسان رضوی، کرمان و فارس رواج داشت.

با گذر زمان، زعفران در ایران به یکی از منابع درآمد و صادرات مهم کشور تبدیل شد. در حال حاضر، ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان است و زعفران ایران به عنوان یکی از بهترین و با کیفیت‌ترین انواع زعفران در جهان شناخته می‌شود و با تولید بیش از ۹۰ درصد از کل زعفران جهان، بزرگترین کشور تولیدکننده زعفران است.

از جمله مناطقی که پرورش زعفران در آن صورت می گیرد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• خراسان رضوی:

استان خراسان رضوی به عنوان یکی از مراکز اصلی تولید زعفران در ایران شناخته می‌شود. شهرهایی مانند تربت حیدریه، تربت جام، فریمان، تایباد و قوچان در این منطقه شهرهای مهمی برای کشت زعفران هستند.

• خراسان جنوبی:

استان خراسان جنوبی نیز یکی از مناطق مهم کشت زعفران در ایران است. شهرهای بیرجند، قائنات، سرایان و نهبندان از جمله مناطقی هستند که در آن‌ها زعفران کشت می‌شود.

• کرمان:

استان کرمان نیز به عنوان یکی از مناطق تولید زعفران در ایران شناخته می‌شود. شهرهای سیرجان، رفسنجان، کرمان و شهربابک از جمله مناطق مهم کشت زعفران در این استان هستند.

• فارس:

از جمله مناطقی که در استان فارس به پرورش زعفران مشغول هستند میتوان به شهرهای شیراز، قیروکارزین، مرودشت و خرامه اشاره کرد.

• کردستان:

استان کردستان نیز در غرب ایران به عنوان یکی از مناطق تولید زعفران شناخته می‌شود. شهرهای سنندج، بیجار، دیواندره و سروآباد از جمله مناطق کشت زعفران در این استان هستند.

در این میان، استان خراسان رضوی، اصلی ترین مرکز تولید، به عنوان خاستگاه زعفران در ایران شناخته می شود.

خاستگاه زعفران در ایران

خراسان رضوی به عنوان خاستگاه زعفران در ایران شناخته می‌شود: در این میان شهرستان تربت حیدریه با تولید بیش از ۷۰ درصد کل زعفران ایران، به عنوان مرکز تولید زعفران در ایران شناخته می‌شود. مناطق اطراف این استان نیز به عنوان نقاط کاشت و برداشت زعفران معروف هستند همچون شهر هایی مانند تربت حیدریه، قاینات، سبزوار و نیشابور. این مناطق به دلیل شرایط آب و هوایی و خاک مناسب، برای رشد و تولید زعفران بسیار مناسب هستند.

خراسان رضوی به عنوان خاستگاه زعفران در ایران به دلایل زیر شناخته می‌شود:

• شرایط آب و هوایی:

خراسان رضوی دارای آب و هوای گرم و خشک است که برای رشد و توسعه زعفران مناسب است. این گیاه نیاز به خشکی در دوره زمستانی و رطوبت معتدل در فصل بهار دارد و شرایط آب و هوایی خراسان رضوی با توجه به این الگوها، مناسب برای رشد زعفران است.

• خاک موردنیاز:

زعفران نیاز به خاک خاصی برای رشد دارد که باید خاک بافت لومی، خاک با pH مناسب (بین 6 تا 8) و خاک با زه کشی مناسب باشد. خاک‌های خراسان رضوی، به ویژه در برخی مناطق مانند تربت حیدریه، این ویژگی‌ها را داراست و برای کاشت زعفران مناسب هستند.

• تجربه کشاورزان:

در خراسان رضوی، به دلیل سابقه طولانی کشت و تولید زعفران، تجربه و دانش کشاورزان در این زمینه بسیار بالاست. این تجربه کشاورزان در برنامه‌ریزی مناسب کاشت، مراحل برداشت و فرآوری زعفران تأثیرگذار است و باعث می‌شود خراسان رضوی به عنوان یکی از مهمترین مناطق تولید زعفران در ایران شناخته شود.

شرکت نوید زعفران خراسان رضوی با آگاهی بر دلایل ذکر شده، بهترین شرایط را برای پرورش زعفران فراهم آورده است. بهرنگ بی وقفه می کوشد تا محصولی ارگانیک را در دل خاک به بار آورد و سفیر سرخ خراسان را به دیگر کشور ها معرفی کند.